T-KOLLAPS Zuzanna Czebatul 29 III 2019 – 18 V 2019 Gdańska Galeria Miejska KURATORKA Gabriela Warzycka-Tutak
Rzecz może wyglądać czerwono przez chwilkę, jak Partenon w umierających promieniach słońca.
Derek Jarman
Partenon, świątynia wzniesiona na górującym nad Atenami wzgórzu Akropol na cześć bogini Ateny Partenos (Ateny Dziewicy), opiekunki sztuki i rzemiosła, przetrwał niemal 2,5 tys lat. Budowla, wykonana z marmuru pozyskiwanego z kamieniołomu w górach Pentelikon, służyła całemu greckiemu światu, pełniąc równocześnie rolę symbolu trwałości państwa. Architekci Iktinos i Kallikrates rozplanowali ją na planie trzystopniowej podbudowy w typie perypterosu – prostokąta otoczonego kolumnadą. Posągi wewnątrz i wokół budowli pochodzą najprawdopodobniej spod dłuta i z pracowni Fidiasza.
W architekturze starożytnej Grecji funkcjonowały trzy główne style rzeźbiarsko-dekoracyjne. Każdy z nich charakteryzuje się odrębnym systemem proporcji tworzących go elementów. Porządek dorycki odznacza się prostotą, monumentalną masywnością, surowością i logiką form. Porządek joński zakłada lżejsze proporcje, smukłą formę oraz tendencje do dekoracyjności. Porządek koryncki to wzbogacona dekoracyjnie odmiana porządku jońskiego.
Partenon niezmiennie uważany jest za najdoskonalszy przykład architektury klasycznej. Ta scheda po starożytnych Grekach, górująca nad współczesnymi Atenami, cel wycieczek, motyw pocztówek i zdjęć stojących nad kominkiem, bohater niezliczonych selfie i instagramowych postów – do dziś pozostaje symbolem szczytowego rozwoju myśli o sztuce, architekturze i państwie, nadszarpniętym przez czas. Podobnie idea greckiej demokracji, choć podupadła, przetrwała do naszych czasów jako uchodząca za szczytowe osiągnięcie ludzkości w dziedzinie myśli politycznej. Ilustrujące ją obrazy umieszczane są dziś na pocztówkach, koszulkach i wrzucane w przestrzenie social mediów - gdzie ulegają kolejnym ewolucjom - równie chętnie, jak te przedstawiające Akropol.
Refleksję nad rozpadem Partenonu odnajdujemy w tytule wystawy Zuzanny Czebatul. T oznacza temple, czyli świątynię, Kollaps to upadek. Przybysze z Europy i innych stron świata zwiedzający dziś wapienne wzgórze w Atenach, oglądają ruiny po kompleksie klasycznych budowli. Także pojęcie demokracji w ciągu tysiącleci zmieniło znaczenie. Ludzkość miała okazję, by wypróbować różnej jej modele, niektóre bardziej, inne mniej udane. Nowo powstałe klasy i grupy społeczne, nieustanna ewolucja przerywana rewolucjami – wszystko to wpływa na kształt demokratycznych ustrojów, jakie dziś znamy. Globalna idea demokracji – demos kratos, władzy ludu – ma wiele lokalnych odmian. Tak jak wykute w marmurze greckie porządki, które, choć zdefiniowane i zmierzone, w rzeczywistości były spajane z przestrzennych kolaży samych siebie, w efekcie decyzji i pracy tworzących je ludzi.
Zuzanna Czebatul w swojej instalacji T-Kollaps przywołuje antyczne kanony. Zabudowuje wnętrze szkarłatnej przestrzeni galerii nadmuchanymi kolumnami-zabawkami niczym elementami starożytnych ruin, znajdującymi się w stanie rozpadu. Artystka zastępuję twarde klasyczne pentelickie marmury miękkim przezroczystym termoplastycznym polietylenem, przywołując na myśl proces zmian, jakim uległa starożytna idea greckiego państwa. W trakcie rozkładania antycznych porządków na części i budowania z nich nowych konstrukcji, uchodzi z nich powietrze. Elementy stają się plastyczne, odkształcają się. Jesteśmy na wielkim nadmuchiwanym placu zabaw, na wesołym miasteczku idei. Paradoksem jest, że zbudowano je z elementów tworzący onegdaj świątynię poświęconą bóstwom czczonym przez starożytnych Greków. Dziś posągi greckich bogów są monochromatycznie wyniosłe, w czasach swojej świetności były malowane i wielobarwne. Podobnie kiedy czerwień ścian galerii przenika przezroczyste elementy, jak kameleon przybierają one kolory otoczenia. Przez chwilę możemy doświadczyć zachodu słońca nad Akropolem i zobaczyć Partenon w umierających promieniach słońca.
PRASA Szum Kuba-Paris Art Viewer Footnotes on Art ZDJĘCIA Bartosz Górka GRAFIKA Marcel Kaczmarek (dzięki uprzejmości GGM) NASTĘPNY PROJEKT→